Pierwsze wzmianki o turystyce w Tatrach pochodzą z XVI wieku, kiedy to w 1565 roku Beata i Olbracht Łascy w towarzystwie mieszkańców Kiezmarku wyruszyli do Kiezmarskiej Doliny. Wiadomo jednak, że już wcześniej góry przemierzali poszukiwacze skarbów, myśliwi czy zbieracze ziół. Kolejne informacje pochodzą z lat 1596 -1600. Wówczas nauczyciele Adam Kunish i Ioannes Bocatius przemierzali góry wraz ze swoimi uczniami. Kolejne lata to poznawanie dalszych zakamarków gór - m.in. Kiezmarskiego i Sławkowskigo Szczytu, Łomnicy. W XIX wieku w góry przyjeżdżali studenci, naukowcy i turyści, coraz więcej było także kuracjuszy, przyjeżdżających do Zakopanego i okolicznych uzdrowisk na leczenie.
Ponieważ ruch turystycznych był coraz większy, zaczęto myśleć o miejscach, w którym można było spędzić noc i posilić się. W 1827 roku powstało pierwsze schronisko nad Morskim Okiem. Niestety, spłonęło niemal 40 lat później. W tym czasie zbudowano kolejne dwa schroniska – w Dolinie Zimnej Wody oraz w Wielickiej Dolinie. Turyści nocowali ponadto w gospodach, szałasach, szopach i domkach myśliwskich. W momencie zawiązania się Towarzystwa Tatrzańskiego w 1873 roku, ruszyła budowa nowych schronisk, czyniono starania o wydanie przewodników, wyznaczanie i oznakowanie szlaków turystycznych, a także budowę dróg i kolei, które pchnęłyby rozwój turystyki do przodu. Członkowie Towarzystwa kładli jednocześnie duży nacisk na ochronę przyrody. Komunikacja była słabo rozwinięta, aby dostać się do Zakopanego ludzie korzystali z góralskich wozów lub transportu pocztowego. Do tego drogi były nieprzystosowane do turystycznych podróży. Dopiero w 1895 roku ruszyła linia kolejowa do Tatrzańskiej Łomnicy. Kilka lat później można było już dojechać z Krakowa do Zakopanego.
W 1782 roku powstała mapa Tatr, ale w języku niemieckim. Zostało również wydanych kilka książek opisujących góry. Ciekawą pozycją w literaturze jest dzieło Stanisława Staszica z 1815 roku – „O ziemiorodztwie Karpatów”, w którym opisuje swoje badania naukowe przeprowadzone w Tatrach. Pierwszy polski przewodnik po Tatrach został napisany w 1860 roku przez Walerego Eljasza – Radzikowskiego. Towarzystwo Tatrzańskie doprowadziło do budowy kilku schronisk – Morskie Oko, Roztoka, Dolina Pięciu Stawów na hali Pysznej. Dzięki instytucji powstały szlaki, a górale jęli trudnić się świadczeniem usług przewodnickich. Ponieważ bezpieczeństwo w górach stało na niskim poziomie, w 1909 roku utworzono Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, którego inicjatorem i szefem był Mariusz Zaruski. Rozwijało się także taternictwo. Szlaki turystyczne znakowano kolorem czerwonym, potem dodano do niego biały, który zapewniał lepszą widoczność. Otwarcie w 1925 roku skoczni Wielka Krokiew im. Stanisława Marusarza zapoczątkowało nowy sportowy rozdział w rozwoju miasta. W trakcie II wojny światowej ruch turystyczny zmalał, by znów rozwinąć się po jej zakończeniu. Budowano kolejne schroniska i organizowano różne zawody narciarskie, także o randze międzynarodowej.
Turystów przybywało, a Zakopane przekształciło się w typowo uzdrowiskowo - turystyczną miejscowość. Przed drugą wojną światową w Tatrach funkcjonowało już ponad 130 km szlaków turystycznych, wybudowano także kolejkę na Kasprowy Wierch. Te inwestycje oraz status miasta sprawiły, że w ciągu roku przybywało tu nawet 150 tys. osób. 22 schroniska gwarantowały nocleg dla ponad 1200 osób.
Obecnie każdego roku przez Tatry przewijają się nawet 3 mln miłośników gór, a mnogość miejsc noclegowych, punktów gastronomicznych i atrakcji w Zakopanem i okolicach zachęca kolejnych turystów do odwiedzin.
W ciągu ostatnich stuleci Zakopane stało się kolebką inteligencji i artystów. Tatry były i są inspiracją dla malarzy, poetów, muzyków. Wciąż powstają wiersze, książki, dzienniki i muzyka – folklor góralski wykorzystywali w swoich kompozycjach m.in. Wojciech Kilar, Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski czy Zygmunt Noskowski. Stanisław Witkiewicz, który osiedlił się w Zakopanem w 1890, zapoczątkował styl zakopiański, projektując domy i kaplice. Został honorowym obywatelem Zakopanego.
Wiele z osób zafascynowanych i związanych z Tatrami spoczęło na zakopiańskim Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzysku, np. Stanisław Marusarz z żoną, Kornel Makuszyński, Kazimierz Przerwa – Tetmajer czy Tytus Chałubiński.
Ponieważ ruch turystycznych był coraz większy, zaczęto myśleć o miejscach, w którym można było spędzić noc i posilić się. W 1827 roku powstało pierwsze schronisko nad Morskim Okiem. Niestety, spłonęło niemal 40 lat później. W tym czasie zbudowano kolejne dwa schroniska – w Dolinie Zimnej Wody oraz w Wielickiej Dolinie. Turyści nocowali ponadto w gospodach, szałasach, szopach i domkach myśliwskich. W momencie zawiązania się Towarzystwa Tatrzańskiego w 1873 roku, ruszyła budowa nowych schronisk, czyniono starania o wydanie przewodników, wyznaczanie i oznakowanie szlaków turystycznych, a także budowę dróg i kolei, które pchnęłyby rozwój turystyki do przodu. Członkowie Towarzystwa kładli jednocześnie duży nacisk na ochronę przyrody. Komunikacja była słabo rozwinięta, aby dostać się do Zakopanego ludzie korzystali z góralskich wozów lub transportu pocztowego. Do tego drogi były nieprzystosowane do turystycznych podróży. Dopiero w 1895 roku ruszyła linia kolejowa do Tatrzańskiej Łomnicy. Kilka lat później można było już dojechać z Krakowa do Zakopanego.
W 1782 roku powstała mapa Tatr, ale w języku niemieckim. Zostało również wydanych kilka książek opisujących góry. Ciekawą pozycją w literaturze jest dzieło Stanisława Staszica z 1815 roku – „O ziemiorodztwie Karpatów”, w którym opisuje swoje badania naukowe przeprowadzone w Tatrach. Pierwszy polski przewodnik po Tatrach został napisany w 1860 roku przez Walerego Eljasza – Radzikowskiego. Towarzystwo Tatrzańskie doprowadziło do budowy kilku schronisk – Morskie Oko, Roztoka, Dolina Pięciu Stawów na hali Pysznej. Dzięki instytucji powstały szlaki, a górale jęli trudnić się świadczeniem usług przewodnickich. Ponieważ bezpieczeństwo w górach stało na niskim poziomie, w 1909 roku utworzono Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, którego inicjatorem i szefem był Mariusz Zaruski. Rozwijało się także taternictwo. Szlaki turystyczne znakowano kolorem czerwonym, potem dodano do niego biały, który zapewniał lepszą widoczność. Otwarcie w 1925 roku skoczni Wielka Krokiew im. Stanisława Marusarza zapoczątkowało nowy sportowy rozdział w rozwoju miasta. W trakcie II wojny światowej ruch turystyczny zmalał, by znów rozwinąć się po jej zakończeniu. Budowano kolejne schroniska i organizowano różne zawody narciarskie, także o randze międzynarodowej.
Turystów przybywało, a Zakopane przekształciło się w typowo uzdrowiskowo - turystyczną miejscowość. Przed drugą wojną światową w Tatrach funkcjonowało już ponad 130 km szlaków turystycznych, wybudowano także kolejkę na Kasprowy Wierch. Te inwestycje oraz status miasta sprawiły, że w ciągu roku przybywało tu nawet 150 tys. osób. 22 schroniska gwarantowały nocleg dla ponad 1200 osób.
Obecnie każdego roku przez Tatry przewijają się nawet 3 mln miłośników gór, a mnogość miejsc noclegowych, punktów gastronomicznych i atrakcji w Zakopanem i okolicach zachęca kolejnych turystów do odwiedzin.
W ciągu ostatnich stuleci Zakopane stało się kolebką inteligencji i artystów. Tatry były i są inspiracją dla malarzy, poetów, muzyków. Wciąż powstają wiersze, książki, dzienniki i muzyka – folklor góralski wykorzystywali w swoich kompozycjach m.in. Wojciech Kilar, Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski czy Zygmunt Noskowski. Stanisław Witkiewicz, który osiedlił się w Zakopanem w 1890, zapoczątkował styl zakopiański, projektując domy i kaplice. Został honorowym obywatelem Zakopanego.
Wiele z osób zafascynowanych i związanych z Tatrami spoczęło na zakopiańskim Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzysku, np. Stanisław Marusarz z żoną, Kornel Makuszyński, Kazimierz Przerwa – Tetmajer czy Tytus Chałubiński.
strona czytana 11622
